Công nghệ robot - Cơ điện tử là khái niệm không còn mới mẻ trên thế giới, nhưng với những thách thức còn tồn tại ở Việt Nam, các doanh nghiệp vẫn đang kiếm tìm lời giải tận gốc cho bài toán làm sao để tận dụng được lợi ích từ một trong những trụ cột của nền công nghiệp 4.0, phát triển cho mình các nhà máy thông minh số hóa toàn diện.

Con đường đến với robot và tự động hóa nhiều chông gai

Hiện nay, trên toàn thế giới có khoảng 1,8 triệu robot đang được sử dụng trong nhiều lĩnh vực của kinh tế - đời sống như công nghiệp, nông nghiệp, giao thông, y tế, thương mại, dịch vụ này.

Trong đó, công nghiệp là một trong những ngành sử dụng lao động robot nhiều nhất, với các nhà máy sản xuất ô tô xe máy, điện tử, luyện kim, các nhà máy công nghiệp hỗ trợ,… Việc ứng dụng Robotics - Mechatronics (Công nghệ robot và Cơ điện tử) giúp phát huy tối đa khả năng vận hành của một nhà máy công nghiệp từ sự linh hoạt, hiệu quả, ổn định của sản xuất cho tới sản lượng và khả năng mở rộng quy mô.

Ứng dụng công nghệ robot và cơ điện tử giúp phát huy tối đa khả năng vận hành của một nhà máy công nghiệp, giải phóng sức lao động và nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm

Bên cạnh ngành công nghiệp, công nghệ robot và cơ điện tử cũng có nhiều cơ hội phát triển trong ngành dịch vụ. Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản đã dự báo, đến năm 2035, số lượng robot dịch vụ của nước này sẽ tăng gấp đôi, trong khi robot công nghiệp tăng trưởng ở mức ổn định dần đều.

Đặc biệt, xu hướng nghiên cứu mới đang nổi lên gần đây đó là công nghệ robot mềm, sử dụng các loại vật liệu mềm trong chế tạo robot thay cho vật liệu cứng như hiện nay. Nếu có thể mềm hóa cấu tạo, robot sẽ an toàn và thực hiện được nhiều chức năng linh hoạt hơn bây giờ. Ví dụ trong công nghiệp, robot mềm có thể hái rau quả, chế biến thực phẩm mà không sợ làm hư hại như robot cứng, hay trong dịch vụ có thể ứng dụng vào y tế, sức khỏe như chăm sóc người già, hỗ trợ phẫu thuật,…

Ứng dụng robot mềm trong chế biến thực phẩm đang là xu hướng công nghệ mới tại nhiều quốc gia trên thế giới

Tuy nhiên, tại Việt Nam, các doanh nghiệp còn đang khá lúng túng khi đứng trước xu hướng công nghệ hiện đại này. Trong năm 2018, theo kết quả điều tra, nghiên cứu của Bộ Công Thương phối hợp với UNDP thực hiện về mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp Việt Nam đối với cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0), số lượng các doanh nghiệp của Việt Nam quan tâm đầu tư, ứng dụng những công nghệ mới, đặc biệt công nghệ cốt lõi của CMCN 4.0 vào trong quá trình sản xuất còn rất khiêm tốn. 

Mặc dù hiện nay các doanh nghiệp có nhu cầu lớn, nhưng chưa có đủ tiềm lực và định hướng chiến lược trong quá trình đầu tư này. Với trên 97% các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thậm chí siêu nhỏ, nên gặp nhiều khó khăn thách thức về nguồn vốn, trình độ khoa học công nghệ, nguồn nhân lực và năng lực đổi mới sáng tạo còn rất thấp. Mối liên kết giữa doanh nghiệp với các tổ chức khoa học và công nghệ còn hạn chế, chưa hiệu quả.

Theo TS. Hoàng Việt Hồng - Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty Cổ phần Viện Máy và Dụng cụ công nghiệp (IMI), ứng dụng công nghệ robot và tự động hóa đúng là có thể giúp giải phóng sức lao động, tăng năng suất, nhưng với những thách thức như vậy đang đặt ra trước mắt, các doanh nghiệp dù mong muốn cũng thực sự khó mà có thể bắt kịp với xu thế hiện đại như nhiều quốc gia trên thế giới.

TS. Hoàng Việt Hồng tại Hội thảo Công nghệ Robotics-Mechatronics trong cách mạng công nghiệp 4.0: Nhu cầu và giải pháp cho doanh nghiệp Việt Nam tổ chức sáng ngày 21/8/2018

Đơn cử, tại hầu hết các nhà máy công nghiệp, hệ thống đóng bao và bốc xếp vẫn đang được xử lý thủ công bằng tay, tốn nhiều nhân công trong khi năng suất chỉ đạt khoảng 200-500 bao/giờ và chất lượng sản phẩm bao bì phụ thuộc vào tay nghề của công nhân. Đặc biệt, lượng bụi phát tán tại vị trí kẹp bao, gấp bao phát sinh lớn ra môi trường còn làm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người lao động. Giá thành trang bị hệ thống đóng bao tự động nhập ngoại thì lại rất cao, khoảng 10-15 tỷ đồng cho việc đầu tư 1 hệ thống.

Đâu mới là giải pháp “gốc rễ” cho vấn đề?

Chia sẻ với báo chí bên lề Hội thảo Công nghệ Robotics-Mechatronics trong cách mạng công nghiệp 4.0: Nhu cầu và giải pháp cho doanh nghiệp Việt Nam, TS. La Mạnh Hùng - Giám đốc Phòng Nghiên cứu Robot tiên tiến và Tự động hóa (ARA Lab) tại Đại học Nevada (Mỹ) cho rằng, cần có những biện pháp giải quyết tận gốc và bền vững cho vấn đề của các doanh nghiệp, một trong số đó là chú trọng vào sản xuất tiên tiến và công nghệ robot tại chính thị trường trong nước, phục vụ cho ngành công nghiệp đang tăng trưởng mạnh mẽ của Việt Nam.

TS. La Mạnh Hùng trả lời báo chí xung quanh vấn đề phát triển và ứng dụng công nghệ robot - cơ điện tử vào sản xuất tại Việt Nam

TS. La Mạnh Hùng khẳng định, những chương trình như cuộc thi Robocon hay dự án ứng dụng công nghệ robot trong ngành đóng bao tự động của IMI đã chứng minh rằng với sự đầu tư hợp lý về nhân lực và thời gian, người Việt Nam hoàn toàn có khả năng phát triển một nền sản xuất tiên tiến của riêng mình, dù chưa phải sản xuất ra robot hoàn chỉnh thì cũng có thể nghiên cứu và thiết kế thành công các dây chuyền công nghệ. Bởi vậy, các hoạt động thúc đẩy nghiên cứu, đầu tư cần được đẩy mạnh hơn trong thời gian tới, đồng thời tích cực liên kết chặt chẽ giữa các chuyên gia trong nước với chuyên gia nước ngoài để học tập và dần đưa công nghệ mới, tự động hóa vào quá trình sản xuất của Việt Nam.

Bên cạnh đó, theo PGS.TS Hồ Anh Văn đến từ Viện Khoa học và Công nghệ tiên tiến Nhật Bản JAIST, một điều quan trọng nữa cũng cần được chú trọng đó là chính sách thu hút nhân tài và đào tạo nhân lực cho ngành Robotics - Mechatronics. Với sự chuyển biến liên tục của khoa học và công nghệ thế giới, Việt Nam cần nhiều hơn nữa những bàn tay, khối óc được đào tạo bài bản và có kinh nghiệm, trình độ kỹ thuật thành thạo được rèn dũa thông qua cọ xát với thực tế.

PGS. TS. Hồ Anh Văn và nhiều chuyên gia trong, ngoài nước đều nhấn mạnh tầm quan trọng của chính sách thu hút nhân tài và đào tạo nhân lực phục vụ cho lĩnh vực công nghệ robot và cơ điện tử tại Việt Nam

Gần đây, các chuyên gia người Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ robot - cơ điện tử công tác tại nhiều quốc gia đã tổ chức các chương trình liên kết, đưa sinh viên Việt Nam ra nước ngoài học tập và thực hành trực tiếp ở nhiều Phòng nghiên cứu và các công ty hàng đầu trên thế giới với hy vọng xây dựng một đội ngũ chuyên gia xuất sắc phục vụ cho nền sản xuất trong nước. Nhiều trường hợp ứng viên không đáp ứng được yêu cầu về ngoại ngữ, các chuyên gia cũng động viên, tạo điều kiện tham gia các khóa học ngoại ngữ ngắn hạn và tiếp nhận làm việc ngay sau khi đủ điều kiện. Đồng thời, các chuyên gia cũng tích cực đến các trường đại học chia sẻ và kết nối với sinh viên, nhằm lan tỏa không chỉ kiến thức mà cả kinh nghiệm và tâm huyết với Robotics - Mechatronics, một ngành còn khá mới mẻ tại Việt Nam. 

“Hiện ứng dụng robot vào thị trường Việt Nam chưa có nhiều, đặc biệt là lĩnh vực robot mềm. Chúng tôi đang đào tạo cho nhiều sinh viên Việt, hợp tác với các nhà nghiên cứu ở Việt Nam để sản xuất thử nghiệm, hy vọng rằng sau đó, khi các bạn về nước sẽ mang theo công nghệ và kinh nghiệm tích lũy được để chế tạo robot tại Việt Nam, ứng dụng rộng rãi vào nhiều lĩnh vực của nền kinh tế - xã hội trong thời gian tới”, PGS. TS. Hồ Anh Văn chia sẻ.

Theo Tạp chí Công Thương