Mặt khác, xuất phát điểm từ một nền kinh tế có trình độ rất thấp, lộ trình phát triển kinh tế số Việt Nam cần tôn trọng quy luật biến đổi lượng - chất. Không thể “đi tắt đón đầu” mà cần tìm các lộ trình được tối ưu hóa “ngắn nhất có thể” để phát triển các thành tố cấu thành kinh tế số. Cần phát huy thế mạnh của hệ thống chính trị cùng các lợi thế chủ quan và khách quan vào việc nghiên cứu, phân tích khoa học và công phu để tìm ra một vài lộ trình phù hợp, sau đó chọn và thực hiện một lộ trình tốt nhất.
Phương châm “đi bộ trước khi chạy”[10] cần được tôn trọng, cần giải quyết tốt các vấn đề rất đời thường (chẳng hạn, thiết lập máy ATM trước khi thực hiện chế độ trả lương qua thẻ[11]) trước khi giải quyết các vấn đề kinh tế số phức tạp.
Thế giới số không quá khác biệt [27] song thế giới số cũng có các đặc trưng rất đáng lưu ý, chẳng hạn, dường như hoạt động của con người đang bị các thuật toán điều khiển[12]. Theo tiếp cận lấy con người làm trung tâm, mối quan hệ chính trị - công nghệ được K. Schwab phát biểu như sau [49]:
Mọi công nghệ đều là chính trị, chúng là hiện thân các ham muốn và thỏa hiệp xã hội được thể hiện trong suốt quá trình phát triển và thực hiện. Các công nghệ và các xã hội định hình lẫn nhau theo một cách phản xạ, chúng ta là sản phẩm của các công nghệ của chúng ta, cũng giống như chúng (các công nghệ) là sản phẩm do chúng ta tạo ra.
Mối quan hệ chính trị - công nghệ còn được thể hiện ở tình trạng là các công ty công nghệ lớn (năm công ty Alphabet, Amazon, Apple, Microsoft và Facebook có tổng giá trị trên 5.600 tỷ đô la Mỹ, được dự báo vào thập kỷ tới sẽ có lợi nhuận tăng gấp 2 lần so với con số 178 tỷ đô la Mỹ năm 20196) sẽ gây ra những chấn động kinh tế lớn hơn nữa tại các nước giàu, tạo nên tình trạng tập trung đáng báo động sức mạnh kinh tế và chính trị vào các công ty đó. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu vượt lên mọi nỗ lực của các nhà quản lý và cộng đồng về thuế, quyền riêng tư và hành vi sai trái trong cạnh tranh (bao gồm việc “thâu tóm” mua lại các công ty khởi nghiệp). Hình 8 chỉ ra các mối quan tâm của tầng lớp giàu có nhất tại một số nền kinh tế phát triển.
Hình 8. Mối quan tâm của nhóm 1% người giàu nhất [48]
Mối quan hệ biện chứng công nghệ - chính trị chỉ ra rằng yếu tố đạo đức có vị trí đặc biệt trong Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư [49], đạo đức TTNT được nhấn mạnh ở hầu hết các chiến lược TTNT quốc gia “TTNT cùng con người, TTNT vì con người” [5] cũng như việc phát triển TTNT là nhằm bảo vệ nhân phẩm và quyền riêng tư của con người [21, 26].
Nguyên Thủ tướng Hàn Quốc, Nam Duck-Woo nhận định rằng "tính đồng nhất về dân tộc và văn hoá, truyền thống Nho giáo mạnh trân trọng sự học, tinh thần cống hiến và lòng trung thành với đất nước" là yếu tố phi kinh tế quan trọng hàng đầu góp phần vào "điều kỳ diệu sông Hàn". Giữ gìn và tăng cường đạo đức - văn hóa - bản sắc dân tộc Việt Nam cần đồng hành và làm nền tảng cho phát triển kinh tế số Việt Nam.
6.2. Nâng cao năng lực quản lý nhà nước kinh tế số Việt Nam
Vai trò chính của nhà nước là quản lý, dẫn dắt nền kinh tế thực hiện thành công chiến lược phát triển kinh tế đất nước. Đồng thời, là một thực thể xã hội, nhà nước cũng là một bên tham gia chủ chốt của nền kinh tế.
Trong vai trò dẫn dắt phát triển kinh tế số Việt Nam, hai nhiệm vụ quan trọng là Chiến lược phát triển kinh tế số và Quản lý nhà nước về kinh tế số. Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế số cần được tiến hành theo một tiếp cận khoa học hiện đại và thực tiễn cao, phù hợp nhất đối với Việt Nam. Các chính sách quản lý về kinh tế số như là các công cụ phục vụ việc tổ chức thành công chiến lược phát triển kinh tế số. Đo lường kinh tế số và chính sách thuế đối với kinh tế số là một vấn đề phức tạp, vì vậy, việc xây dựng và thực hiện các chính sách quản lý kinh tế số đòi hỏi một nỗ lực rất rất lớn, tránh một quan niệm đơn giản về đo lường và chính sách thuế đối với kinh tế số[13]. Các nghiên cứu liên quan của cộng đồng quốc tế cần được khảo sát công phu, trong đó có nghiên cứu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế [40, 42].
Nhà nước cần là một bên tham gia “gương mẫu”, một người dùng tiến bộ trong nền kinh tế số quốc gia. Chúng ta có quyết tâm và nỗ lực cao trong xây dựng chính quyền điện tử. Cải tiến quy trình nghiệp vụ, bồi dưỡng năng lực chuyên môn “tinh thông nghiệp vụ” và phẩm chất đạo đức “một tấm lòng tận tâm phục vụ nhân dân”đối với công chức cần là một hoạt động có tính bền vững.
Ý tưởng về thay đổi cơ cấu quản lý nhà nước về kinh tế số (chẳng hạn, đề xuất thành lập một bộ[14]) có thể là chưa phù hợp, khi nguồn nhân lực quản lý (bao gồm đo lường) kinh tế số ở nước ta còn rất mỏng về số lượng và hạn chế về trình độ.
6.3. Phát triển nguồn nhân lực kinh tế số
6.3.1. Hình thành đội ngũ chuyên gia kinh tế số cao cấp
Trong bối cảnh trình độ nền kinh tế thấp, Việt Nam thiếu vắng các chuyên gia kinh tế số cao cấp, những người có đủ kiến thức và kỹ năng đa lĩnh vực (khoa học, công nghệ, kinh tế, quản lý, xã hội,...), để định hình phát triển kinh tế số ở tầm quốc gia. Công việc xây dựng một đội ngũ chuyên gia kinh tế số là rất cấp thiết, tuy nhiên, không thể hoàn thành công việc trong một sớm một chiều được.
Trước mắt, Chính phủ cần tổ chức một nhiệm vụ kinh tế - xã hội với thời gian đủ phù hợp để hình thành một nhóm cộng tác các chuyên gia cao cấp thuộc các lĩnh vực liên quan (khoa học, công nghệ, kinh tế, quản lý, xã hội,...) để tham gia xây dựng một kế hoạch kinh tế số trung hạn. Một kế hoạch trung hạn được kiểm định trong thực tiễn sẽ tạo tiền đề xây dựng một chiến lược quốc gia về kinh tế số dài hạn. Thành viên của nhóm cộng tác trên đây có tiềm năng phát triển trở thành chuyên gia kinh tế số cao cấp.
Về lâu dài, chuyên gia kinh tế số cao cấp cần xây dựng được một chiến lược phát triển tích hợp kinh tế số - kinh tế tri thức - kinh tế thị trường (KTTT) định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam, có tính khoa học hiện đại và thực tiễn. Cơ hội và thách thức trong phát triển kinh tế số, kinh tế tri thức, KTTT tư bản chủ nghĩa (TBCN), KTTT xã hội và KTTT định hướng XHCN trên thế giới cần được khảo sát và phân tích công phu để liên hệ với thực tiễn Việt Nam hiện tại và dự kiến trong tương lai. Nhiều tài liệu cung cấp các bài học có giá trị cao về KTTT, chẳng hạn như [31, 13, 19, 34, 47, 48, 9]. A. C. Samli [48] cung cấp một bối cảnh hiện tại của một kiểu KTTT TBCN, trong đó các nhà tài chính và các tỷ phú làm giảm sự cạnh tranh, sức mạnh của người tiêu dùng, loại bỏ tầng lớp trung lưu và cảnh báo về tác hại của 5chức năng xã hội “chết người”, là: bãi bỏ điều tiết, cuồng sáp nhập (merger mania), thuê ngoài, cắt giảm thuế, tư nhân hóa. J-J. Lambin [31] giới thiệu 7cột trụ (đặc trưng kỳ vọng) theo kỳ vọng của KTTT TBCN là: tinh thần kinh doanh - đổi mới; sở hữu tư nhân phương tiện sản xuất được pháp luật công nhận (phê phán sở hữu tập thể); mục tiêu thỏa mãn nhu cầu thị trường; tự do lựa chọn tiêu dùng; tư nhân hóa lợi nhuận; mạng an sinh xã hội cho người lao động; chính phủ tích cực. Tác giả nhận định 2 cột trụ cuối cùng luôn luôn chỉ là kỳ vọng, các cột trụ khác mong manh với các cuộc khủng hoảng kinh tế do sai sót và nguy cơ (hệ thống tài chính mong manh, suy giảm tư sản công nghiệp, suy thoái môi trường, lỗ hổng thương mại toàn cầu, tình trạng bất công nội tại) và các cạm bẫy từ CNTB toàn cầu (lỗi luật pháp, CNTB nhà nước trỗi dậy, bất cập về tổ chức, di cư quốc tế). Như C. Mác [14] và S. Hawking [26] tiên toán [5], hai cột trụ tư nhân hóa về phương tiện sản xuất và về lợi nhuận làm trầm trọng thêm bất công phân phối giá tri; thực tiễn đã minh chứng tiên đoán của K. Marx và S. Hawking là chính xác.
Hơn nữa, chuyên gia kinh tế số cao cấp Việt Nam có thể tham gia đóng góp phát triển lý luận Chủ nghĩa Mác trong thời đại số [9].
6.3.2. Nâng cao năng lực kinh tế số đối với lãnh đạo doanh nghiệp
Thành phần chủ chốt đối với sự phát triển kinh tế số Việt Nam là các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Quyết tâm và nỗ lực tự đào tạo về kinh tế số của đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp có ý nghĩa quyết định trong việc tạo động lực triển khai và ứng dụng các thành phần kinh tế số, giúp doanh nghiệp vượt qua một rào cản rất lớn cho chuyển đổi số là trình độ cạnh tranh của Việt Nam còn rất thấp (năm 2019, Việt Nam xếp hạng 67 trong số 141 quốc gia - vùng lãnh thổ [50]).
Chính phủ, các cơ quan quản lý Nhà nước, các cơ sở đào tạo và các doanh nghiệp cần phối hợp để nâng cao kiến thức và kỹ năng về kinh tế số cho lãnh đạo doanh nghiệp.
Hệ thống CNTT và công nghệ cao liên quan trong kinh tế số thường đòi hỏi một khoảng thời gian nhất định để được phổ biến và được ngấm mới phát huy được hiểu quả như thiết kế. Vì vậy, để rút ngắn khoảng thời gian công nghệ được phổ biến và ngấm trong doanh nghiệp, việc đầu tư đào tạo, nâng cao trình độ của nhân viên, người lao động về các thành phần kinh tế số tại doanh nghiệp cần được tiến hành đồng thời (nếu không nói là đi trước một bước) việc đầu tư triển khai và ứng dụng CNTT và công nghệ cao thuộc kinh tế số.
Đầu tư đào tạo về công nghệ cao và về kinh tế số đối với người lao động cần có xu thế tăng dần theo thời gian và hoạt động nâng cao trình độ của người lao động cần được xác định như một loại lao động trong doanh nghiệp.
6.3.3. Tăng cường đào tạo các chuyên viên thuộc kinh tế số
Kinh tế số bao trùm một phạm vi rất rộng các lĩnh vực liên quan, vì vậy, không thể có một ngành đào tạo chuyên về kinh tế số. Trong mỗi lĩnh vực liên quan, cần xem xét các chuyên ngành, các khối kiến thức phù hợp để tăng cường đào tạo nguồn nhân lực kinh tế số trong phạm vi của lĩnh vực đào tạo.
Do có một độ phủ rộng trên nhiều lĩnh vực khác nhau liên quan tới kinh tế số, nhóm chủ đề về phân tích kinh doanh nên được xem xét đưa vào các chương trình đào tạo chuyên ngành về kinh tế số thuộc các lĩnh vực khác nhau.
6.4. Phát triển hệ sinh thái kinh tế số Việt Nam
Hệ sinh thái số được hiểu là “nhóm tác nhân phụ thuộc (doanh nghiệp, con người, vật) chia sẻ nền tảng số để đạt được lợi ích” [23], ”đối tác số của hệ sinh thái sinh học, có kiến trúc mạnh, tự tổ chức và được mở rộng năng động để giải quyết các vấn đề phức tạp, tùy biến cao” [15], “sự hội tụ kết nối công nghệ trong một thị trường và hoạt động kinh doanh vì (i) người tiêu dùng mới, (ii) doanh nghiệp mới, (iii) hiệu năng thị trường và (iv) trải nghiệm người dùng” [51].
Trước mắt, để đạt được sự kết nối - chia sẻ nền tảng số, thương mại điện tử (TMĐT) doanh nghiệp - doanh nghiệp (B2B) Việt Nam cần trở thành thành phần chủ chốt trong toàn bộ hoạt động TMĐT quốc gia như tại các nền kinh tế phát triển (năm 2017, giá trị TMĐT B2B toàn cầu đạt khoảng 25.500 tỷ đô la Mỹ, chiếm 87% tổng giá trị TMĐT toàn cầu, trong khi đó, giá trị TMĐT B2C đạt khoảng 3.900 tỷ đô la Mỹ [56]). Một hạn chế rất lớn của Việt Nam là TMĐT B2B Việt Nam chưa được phát triển đủ tầm vóc (số liệu về TMĐT B2B Việt Nam còn mờ nhạt trong các báo cáo TMĐT hàng năm quốc gia [3] và quốc tế [24]) và đây là một vấn đề lớn, cấp bách cần được giải quyết. Cần có sự nỗ lực và phối hợp của Chính phủ, từng doanh nghiệp và cộng đồng doanh nghiệp để phát triển TMĐT B2B Việt Nam.
Về lâu dài, để hình thành hệ sinh thái số [15], doanh nghiệp Việt Nam cần làm phù hợp hệ sinh thái số vào kiến trúc doanh nghiệp như mô tả ở Hình 9.
Hình 9. Hệ sinh thái số và kiến trúc doanh nghiệp số [51]
PEC: Physical, extended, contextual model, STC: Spatial, temporal, contextual
7. Kết luận
Trong thời đại số ngày nay, kinh tế số đã trở thành xu thế phát triển tất yếu đối với các nền kinh tế trên thế giới. Bài báo này cung cấp một tìm hiểu của chúng tôi về khái niệm kinh tế số, về các cơ hội và thách thức từ kinh tế số, về đo lường kinh tế số. Dù chưa có một định nghĩa thống nhất về kinh tế số, song quan niệm kinh tế số là một mở rộng thực sự của kinh tế CNTT-TT là có tính phổ biến. Kinh tế số bao gồm rất nhiều loại hình kinh tế mới và đa dạng, tạo ra nhiều cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp và cơ hội việc làm cho người lao động. Ngoài thách thức về khái niệm, kinh tế số cũng tạo nên các thách thức không nhỏ, trong đó đo lường kinh tế số và làm trầm trọng thêm phân hóa giàu - nghèo là 2 thách thức lớn nhất. Bài báo cũng giới thiệu mô hình quan niệm, mô hình triển khai và một quy trình đo lường kinh tế số.
Bài báo cũng đưa ra một số trao đổi về phát triển kinh tế số tại Việt Nam, trong đó, sử dụng một khái niệm kinh tế số phổ biến. Tăng cường nhận thức toàn diện và đúng đắn về kinh tế số và các vấn đề liên quan, nâng cao năng lực quản lý nhà nước về kinh tế số, phát triển nhân lực về kinh tế số (đặc biệt là các chuyên gia cao cấp về kinh tế số) và phát triển hệ sinh thái kinh tế số là những giải pháp có ý nghĩa trong công cuộc phát triển kinh tế số Việt Nam.
Chúng ta tin tưởng vào tương lai kinh tế số Việt Nam sẽ phát triển nhanh, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong thời đại số ngày nay.
Lời cám ơn: Bài báo này nhận được một phần tài trợ từ Đề tài cấp Nhà nước mã số KHGD/16-20.ĐT.007.
TÀI LIỆU TRÍCH DẪN:
[1] https://www.karlrupp.net/2018/02/42-years-of-microprocessor-trend-data/
[2] https://apps.bea.gov/scb/2019/05-may/0519-digital-economy.htm. Truy cập tháng 02/2020.
[3] Gartner Forecasts Worldwide Public Cloud Revenue to Grow 17.5 Percent in 2019. https://www.gartner.com/en/newsroom/press-releases/2019-04-02-gartner-forecasts-worldwide-public-cloud-revenue-to-g
[4] https://www.economist.com/briefing/2017/05/06/data-is-giving-rise-to-a-new-economy
[5] CNTT có chức năng bên ngoài mạng rõ ràng để thay đổi mối tương quan giữa các đổi mới và hệ thống thể chế. đổi mới dẫn đến sự gia tăng theo cấp số nhân và một loạt các cơ chế xã hội phát triển và khuếch tán logic được kích thích bởi các tương tác này.
[6]https://www.economist.com/leaders/2020/02/20/how-to-make-sense-of-the-latest-tech-surge?cid1=cust/ednew/n/bl/n/2020/02/20n/owned/n/n/nwl/n/n/AP/407529/n
[7] https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal)
[8] https://www.voorburggroup.org/
[9] https://www.most.gov.vn/vn/tag/1476/kinh-te-so.aspx
[10]https://www.gartner.com/smarterwithgartner/personalization-principles-for-marketers/
[11]https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/tai-chinh/la-doi-ca-huyen-khong-co-tru-atm-nhung-buoc-can-bo-nhan-luong-qua-the-603607.html
[12]https://www.vox.com/technology/2018/10/1/17882340/how-algorithms-control-your-life-hannah-fry
[13]https://dantri.com.vn/kinh-doanh/dai-dien-tong-cuc-thue-nhung-nguoi-kinh-doanh-online-khong-phai-vo-hinh-tren-mang-20190615010450828.htm
[14]http://vneconomy.vn/viet-nam-can-co-bo-kinh-te-so-20191107100514776.htm
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII. Nghị quyết 23-NQ/TW “Định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiệp quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.
- Ngân hàng Thế giới. Báo cáo phát triển Việt Nam 2012: Kinh tế thị trường khi Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình. WB 65980 Report, 06/12/2011. http://documents.worldbank.org/ curated/en/52709146817757158/pdf/659800VIETNAME0elopment0Report02012.pdf.
- Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam. Báo cáo chỉ số Thương mại điện tử hàng năm (2015, 2017, 2018, 2019). http://www.vecom.vn/tai-lieu-trong-nuoc, truy cập tháng 02/2020.
- Hà Quang Thụy và Nguyễn Trí Thành. Khoa học dữ liệu, tiền hóa dữ liệu và khả năng thực thi tại Việt Nam. Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và Ứng dụng công nghệ, số 3, trang 160-165, 2018.
- Nguyễn Thanh Thủy, Hà Quang Thụy, Phan Xuân Hiếu, Nguyễn Trí Thành. Trí tuệ nhân tạo trong thời đại số: Bối cảnh thế giới và liên hệ với Việt Nam. Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và Ứng dụng công nghệ (ISSN 0866-7756). Đăng trực tuyến từ ngày 21/08/2018 tại http://tapchicongthuong.vn/bai-viet/tri-tue-nhan-tao-trong-thoi-dai-so-boi-canh-the-gioi-va-lien-he-voi-viet-nam-55038.htm.
- Ahmad, P. Schreyer. Measuring GDP in a Digitalised Economy. OECD Statistics Working Papers, 2016.
- Ahmad, J. Ribarsky. Issue paper on a proposed framework for a satellite account for measuring the digital economy. STD/CSSP/WPNA(2017)10, 14 November 2017,http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=STD/CSSP/WPNA(2017)10&docLanguage=En
- Nadim Ahmad, Jennifer Ribarsky. Towards a Framework for Measuring the Digital Economy. IAOS-OECD2018, OECD, 2018.
- Samir Amin. Modern Imperialism, Monopoly Finance Capital, and Marx’s Law of Value. Monthly Review Press, 2018.
- APEC Policy Support Unit. APEC Regional Trends Analysis - The Digital Productivity Paradox. Asia-Pacific Economic Cooperation Policy Support Unit, November 2018.
- Erika Barrera, Ramon Bravo, Cristina Cecconi, Mary Beth Garneau, John Murphy. Measurement challenges of the digital economy. Voorburg Group, 25 September, 2018.
- Kevin Barefoot, Dave Curtis, William Jolliff, Jessica R. Nicholson, Robert Omohundro. Defining and Measuring the Digital Economy. Working Paper, Bureau of Economic Analysis, US Department of Commerce, 15/3/2018.
- Kjeld Erik Brdsgaard, Koen Rutten. From Accelerated Accumulation to Socialist Market Economy in China. Economic Discourse and Development from 1953 to the Present. Brill, 2017.
- Michael R. McBride. Did Karl Marx Predict Artificial Intelligence 170 Years Ago? Nov 19, 2017, https://medium.com/@MichaelMcBride/did-karl-marx-predict-artificial-intelligence-170-years-ago-4fd7c23505ef.
- Gerard Briscoe. Digital Ecosystems. PhD thesis, Imperial College London, 2009.
- Erik Brynjolfsson. The Productivity Paradox of Information Technology: Review and Assessment. Communications of the ACM, 36(12, Dec. 1993), pp. 66-77.
- Erik Brynjolfsson, Daniel Rock, Chad Syverson. Artificial Intelligence and the Modern Productivity Paradox: A Clash of Expectations and Statistics. MIT IDE Research Brief Vol. 2018.01.
- Rumana Bukht and Richard Heeks. Defining, Conceptualising and Measuring the Digital Economy. Paper No. 68, Centre for Development Informatics, Global Development Institute, SEED, 2017.
- Yanru Chen. Communication Campaigns and National Integration in China’s Market Economy Era: Reviving the National Soul. Springer, 2016.
- Sarah A. Donovan, David H. Bradley, Jon O. Shimabukuro. What Does the Gig Economy Mean for Workers. Congressional Research Service, 7-5700, 2016.
- The European Commission. On Artificial Intelligence - A European approach to excellence and trust. White paper, COM(2020) 65, February 19, 2020.
- The Economics. Fuel of the future. Data is giving rise to a new economy. May 6th 2017. https://www.economist.com/news/briefing/21721634-how-it-shaping-up-data-giving-rise-new-economy.
- Seize the Digital Ecosystem Opportunity. The 2017 CIO Agenda Report, 2017.
- Google, Temasek, Bain. e-Conomy SEA 2019-Swipe up and to the right: Southeast Asia's $100B Internet economy. Southeast Asia’s Internet economy research program. https://www.thinkwithgoogle.com/_qs/documents/8447/e-Conomy_SEA_2019_deck_uIb8e2S.pdf.
- Lyudmila I. Gubareva(&), Valentina S. Tenetilova, Svetlana V. Derepasko, Irina S. Gavrilova, and Marina I. Suganova. Peculiarities of Formation of "Knowledge Economy" Through Modernization of the Higher Education System in Russia. In (Elena G. Popkova, Victoria N. Ostrovskaya. Perspectives on the Use of New Information and Communication Technology (ICT) in the Modern Economy. Springer, 2019), pp. 11-22.
- Stephen Hawking. Answers to Stephen Hawking’s AMA are Here! July 27, 2015. https://www.wired.com/brandlab/2015/10/stephen-hawkings-ama/
- Matthew Hindman. The Internet Trap: How the Digital Economy Builds Monopolies and Undermines Democracy. Princeton University Press, 2018.
- Ming Hu. Sharing Economy: Making Supply Meet Demand. Springer, 2019.
- International Monetary Fund. Measuring the Digital Economy. IMF report, 05/04/2018, https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/PP/2018/ 022818MeasuringDigitalEconomy.ashx
- Arnel Kalleberg and Michael Dunn. Good Jobs, Bad Jobs in the Gig Economy. Perspectives on work, The University of North Carolina at Chapel Hill, 2016.
- Jean-Jacques Lambin. Rethinking the Market Economy: New challenges, new ideas, new opportunities. Palgrave Macmillan UK, 2014.
- Doug Laney. Infonomics: The Economics of Information and Principles of Information Asset Management. http://mitiq.mit.edu/IQIS/Documents/CDOIQS_201177/Papers/05_01_7A-1_Laney.pdf
- Doug Laney. Infonomics - how to monetize, manage and measure your information as an asset for competitive advantage. Gartner, 2018.
- Yining Li. Beyond Market and Government: Influence of Ethical Factors on Economy. Springer, 2015.
- Peter Lovelock. Framing Policies For The Digital Economy -Towards Policy FrameworksiIn The Asia-Pacific. UNDP Global Centre for Public Service Excellence, 2018.
- Lynn Margherio, Dave Henry, Sandra Cooke. The Emerging Digital Economy. U.S. Department of Commerce, 1998.
- Bernard Marr. Why Every Business Needs Infonomics in a Big Data World - and What It Is. Forbes-Tech #BigData, MAY 31, 2017, 12:29 AM. https://www.forbes.com/sites/bernardmarr/2017/05/31/why-every-business-needs-infonomics-in-a-big-data-world-and-what-it-is/#18530df64c69.
- North, R. Maier, O. Haas. Value Creation in the Digitally Enabled Knowledge Economy. Knowledge Management in Digital Change, 1–29, 2018.
- Measuring the Digital Economy: A New Perspective. OECD, 2014, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/341889/725159/ OECD+Manual+Measuring+the+Digital+Economy/6418c566-4074-4461-9186-9ad509bc4a4d.
- Addressing the Tax Challenges of the Digital Economy. OECD/G20 Base Erosion and Profit Shifting Project, 2014
- OECD reviews of digital transformation: going digital in Sweden. OECD, 2018.
- Tax Challenges Arising from Digitalisation-Interim Report 2018: Inclusive Framework on BEPS. OECD Publishing, 2018.
- Toolkit For Measuring The Digital Economy (Draft Version). November 2018, http://www.oecd.org/g20/summits/buenos-aires/G20-Toolkit-for-measuring-digital-economy.pdf.
- Measuring the Digital Transformation: A Roadmap for the Future (Excerpt). OECD, 2019 (http://www.oecd.org/going-digital/measurement-roadmap.pdf.
- Going Digital: Shaping Policies, Improving Lives (Summary). OECD, 2019, www.oecd.org/going-digital/going-digital-synthesis-summary.pdf.
- Reinsdorf, P. Schreyer. Measuring consumer inflation in a digital economy. OECD Statistics Working Papers, 2019.
- Coskun Samli. Empowering the Market Economy through Innovation and Entrepreneurship. Palgrave Macmillan US, 2016.
- Coskun Samli. Who Stole Our Market Economy: The Desperate Need For Socioeconomic Progress. Palgrave Macmillan, 2017
- Klaus Schwab, Nicholas Davis. Shaping the Fourth Industrial Revolution. World Economic Forum, 2018.
- Klaus Schwab. The Global Competitiveness Report 2019. WEF, 2019. http://www3.weforum.org/docs/WEF_TheGlobalCompetitivenessReport2019.pdf
- Mark Skilton. Building Digital Ecosystem Architectures: A Guide to Enterprise Architecting Digital Technologies in the Digital Enterprise. Palgrave Macmillan UK, 2016.
- Robert Solow. We’d Better Watch out. New York Times Book Review, 1987, p. 36.
- Andrea Ahlemeyer-Stubbe, Shirley Coleman. Monetising Data: How to Uplift Your Business. Wiley, 2018.
- Don Tapscott. The Digital Economy: Promise and Peril in the Age of Networked Intelligence. McGraw-Hill, 1995.
- UNCTAD-ICT Policy Section. The ‘New’ Digital Economy and Development. Technical Note No8 Unedited TN/UNCTAD/ICT4D/08, October 2017.
- United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). Digital Economy Report 2019. Value Creation and Capture: Implications for Developing Countries. UNCTAD, 2019 December. ihttps://unctad.org/en/PublicationsLibrary/der2019_en.pdf
- Donor Support to the Digital Economy in Developing Countries. UNCTAD Technical Notes on ICT for Development N˚13, 3/2019.
- United Nations Statistics Division. Towards an integrated framework for measuring the digital economy. Expert Group Meeting Preparatory Process for the United Nations E-Government Survey 2020, New York, USA, 1-2 April 2019.
- Chihiro Watanabe, Kashif Naveed, Yuji Tou, Pekka Neittaanmäki. Measuring GDP in the digital economy Increasing dependence on uncaptured GDP. Technological Forecasting and Social Change, Volume 137, December 2018, Pages 226-240.
- World Inequality Lab. World Inequality Report 2018. https://wir2018.wid.world/
- Xiaoming Zhu. Emerging Champions in the Digital Economy. Springer Singapore, 2019.
- Chris Anderson. The Long Tail - Why the Future of Business is Selling Less of More. Hyperion e-Book, 2008.
- Uygar Ozesmi. The Prosumer Economy - Being Like a Forest. March 26, 2019. https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1903/1903.07615.pdf
- Ransbotham, R. Fichman, R. Gopal, A. Gupta. Ubiquitous IT and Digital Vulnerabilities. Information Systems Research, 27(4), pp. 834-847, 2016.
- Alex Stephany. The Business of Sharing: Making it in the New Sharing Economy. Palgrave Macmillan UK, 2015.