Tại Việt Nam, việc ứng dụng công nghiệp 4.0 vào ngành dệt may được triển khai khá chậm. Bên cạnh những nguyên nhân về nhận thức, vốn… thì một trong những nguyên nhân chủ yếu và cũng là rào cản lớn nhất đó là thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao. 

Dệt may là ngành xuất khẩu mũi nhọn của đất nước, tạo ra nhiều công ăn việc làm cho người lao động nhất hiện nay. Ngành Dệt may hiện có khoảng 2,5 triệu lao động, trong đó 80% là nữ. Dự báo đến năm 2025, ngành Dệt may Việt Nam cần thêm hơn 130.000 lao động có trình độ đại học, cao đẳng. Con số này sẽ tăng lên trên 210.000 vào năm 2030.

Tuy nhiên, nguồn nhân lực tại nhiều doanh nghiệp dệt may không đáp ứng được cả về số lượng và chất lượng. Số lao động đã qua đào tạo trong các doanh nghiệp dệt may Việt Nam mới chiếm khoảng 25%, còn tới 75% trong lĩnh vực này chưa qua đào tạo hoặc chỉ được đào tạo dưới ba tháng.

Để có thể tiếp cận với công nghiệp 4.0, nguồn nhân lực dệt may cần được đào tạo một cách có hệ thống ở trình độ đại học và cao đẳng, đặc biệt là cán bộ quản lý và cán bộ kỹ thuật.

Nâng chất lượng nhân lực

Nhiều chuyên gia cho rằng, để duy trì sự phát triển cũng như tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, ngành Dệt may Việt Nam không còn cách nào khác phải đầu tư nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để nắm bắt những công nghệ tiên tiến.

Khi ứng dụng những thành tựu của công nghiệp 4.0 vào sản xuất, sẽ có khoảng 50% công việc hiện tại bị mất đi và sẽ có 50% công việc mới xuất hiện. Những năng lực phát sinh mới đòi hỏi nguồn nhân lực dệt may cần phải có để đáp ứng công nghiệp 4.0 bao gồm: Đổi mới sản phẩm; Nâng cao kỹ năng thiết kế sản phẩm sử dụng công nghệ 3D; Nâng cao trình độ sản xuất; Có khả năng vận hành dây chuyền tự động hóa cao bằng rô bốt công nghiệp; Quản lý chuyên ngành và trình độ Maketing trên Internet...

Dưới tác động của CMCN 4.0, với trọng tâm là ứng dụng các công nghệ số, kỹ thuật số, trong tương lai, rất nhiều khâu trong chuỗi giá trị ngành dệt may sẽ được sử dụng máy móc, thiết bị, công nghệ hiện đại, tự động hóa cao, rô bốt… thay cho sức lao động của con người. Đơn cử, ở khâu sản xuất sợi, cách đây 10 năm, doanh nghiệp cần sử dụng tới 110 lao động để vận hành một nhà máy có quy mô một vạn cọc sợi, nhưng khi áp dụng công nghệ 4.0 vào sản xuất thì số lượng nhân lực giảm còn 25 – 35 lao động để vận hành nhà máy có quy mô tương tự.

Điều đáng ngại hơn, tại không ít doanh nghiệp, cán bộ quản lý, kỹ thuật, công nghệ được lựa chọn, cất nhắc từ những công nhân tiên tiến, có tay nghề tốt nhưng chưa được bồi dưỡng về kỹ năng quản lý, con người, đặc biệt là khả năng ứng dụng công nghệ trong sản xuất, khiến nguồn nhân lực ngành may mặc đã thiếu lại yếu.

Đào tạo nhân lực ngành dệt may

Để có thể ứng dụng công nghiệp 4.0 vào lĩnh vực dệt may, trước hết cần chuẩn bị đủ số lượng nhân lực cho các doanh nghiệp dệt may phù hợp với những lĩnh vực có khả năng ứng dụng công nghệ 4.0. 

Đối với nhân lực quản lý và kỹ thuật, cần được đào tạo cơ bản ở trình độ đại học và cao đẳng với năng lực thực hiện. Mặt khác cần phải đào tạo lại số lượng nhân lực trực tiếp tại các nhà máy sản xuất để tiếp cận với công nghệ vận hành robot và các dây chuyền có tính tự động hóa cao. Việc cập nhật kiến thức cho nhân lực trực tiếp để đáp ứng công nghệ 4.0 thường sẽ do các hãng thiết bị thực hiện trong quá trình chuyển giao công nghệ, tuy vậy nhân lực ở trình độ đại học và cao đẳng cho công nghiệp 4.0 trong lĩnh vực dệt may cần được dự báo để triển khai đào tạo một cách có hệ thống cho sự phát triển của ngành dệt may trong 10-15 năm tới.

Dự kiến, đến năm 2030, ngành dệt may sẽ cần khoảng 210.000 nhân lực. Chuẩn bị nhân lực cho sự phát triển của công nghiệp 4.0 trong ngành dệt may là một trong những thách thức rất lớn đối với công tác đào tạo nguồn nhân lực. Chính vì vậy, ngành dệt may cần có chiến lược rõ ràng và có lộ trình nếu không bị “bỏ lỡ” chuyến tàu CMCN 4.0. Công tác đào tạo nguồn nhân lực cần phải được thực hiện một cách có hệ thống tại tất cả các trường có đào tạo đại học và cao đẳng cho ngành dệt may.Bên cạnh đó, song song với quá trình đầu tư công nghệ mới, doanh nghiệp cần chú trọng công tác đào tạo nguồn nhân lực thì mới khai thác được tốt các cơ hội thị trường cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh.

Vụ Khoa học và công nghệ